Leerplan en doelstellingen
Leerplan Secundair Onderwijs, AV Nederlands, basisvorming en specifiek gedeelte,
Gemeenschapsonderwijs, 2015/01
Lesdoelstellingen, genummerd en geklasseerd:
Opmerking over het tabblad "Meningen over tussentaal"
Dit tabblad werd op de website opgenomen als middel om te differentiëren. Sommige leerlingen zullen de stof sneller verwerken dan andere, en bijgevolg sneller geprikkeld zijn om nieuwe zaken bij te leren over tussentaal. Voor deze leerlingen werd al een eerste opdracht toegevoegd die aansluit bij de leerinhoud voor de volgende les, "Meningen over tussentaal". Deze pagina sluit dus aan bij de lesdoelstellingen van een volgende les, die hier niet staan opgelijst.
Gemeenschapsonderwijs, 2015/01
Lesdoelstellingen, genummerd en geklasseerd:
- de leerlingen kunnen het ontstaan van tussentaal tegen de achtergrond van de standaardiseringsgeschiedenis van Vlaanderen reproduceren (cognitief, weten)
- de leerlingen kunnen in eigen woorden een definitie formuleren voor ‘tussentaal’ (cognitief, inzien)
- de leerlingen kunnen minstens vier tussentaalkenmerken herkennen in een tekst (cognitief, toepassen)
- de leerlingen kunnen minstens vier tussentaalkenmerken benoemen met de correcte taalkundige termen (cognitief, weten)
- de leerlingen kunnen voor vijf tussentaalkenmerken de ‘vertaling’ maken naar standaardtaal (cognitief, toepassen)
- de leerlingen kunnen zich bereid tonen om over taalvariatie na te denken (affectief)
- de leerlingen kunnen met respect luisteren naar de inbreng van medeleerlingen bij een groepswerk (affectief)
- de leerlingen geloven in het belang van het gebruik van Algemeen Nederlands in situaties die daarom vragen (affectief)
Opmerking over het tabblad "Meningen over tussentaal"
Dit tabblad werd op de website opgenomen als middel om te differentiëren. Sommige leerlingen zullen de stof sneller verwerken dan andere, en bijgevolg sneller geprikkeld zijn om nieuwe zaken bij te leren over tussentaal. Voor deze leerlingen werd al een eerste opdracht toegevoegd die aansluit bij de leerinhoud voor de volgende les, "Meningen over tussentaal". Deze pagina sluit dus aan bij de lesdoelstellingen van een volgende les, die hier niet staan opgelijst.
Werkvormen
De meest voor de hand liggende werkvorm bij deze website is "zelfstandig leren". Zoals hieronder besproken wordt bij de sectie "ICT-diamant", zijn alle ingrediënten aanwezig om de student op zijn of haar eigen tempo nieuwe leerstof te leren verwerven en verwerken, waarbij verschillende soorten (meer en minder activerende) werkvormen aan bod komen: van een reflectie-oefening (hoe spreek jij?) over een leesopdracht (de geschiedenis van tussentaal) via vertaalopdrachten en oefeningen tot een creatieve schrijfopdracht.
Daarbij werd een duidelijke evolutie beoogd in de mate van autonomie die van de student verwacht wordt doorheen de leerinhoud. Van minder naar meer autonomie vinden we:
(1) de geschiedenis van tussentaal (in deze sectie wordt de leerinhoud duidelijk afgelijnd aan de student aangereikt, in de vorm van een leestekst. Verwerven kan via steekkaarten en een kruiswoordpuzzel).
(2) tussentaalkenmerken ontdekken (in deze sectie wordt de leerinhoud inductief aangeboden. Studenten starten met een vertaalopdracht, waarna ze een overzichtstabel wordt aangeboden met de tussentaalkenmerken die in de vertaalopdracht aan bod kwamen. Verwerven kan via een match-oefening.)
(3) meningen over tussentaal (voor deze mini-webquest moeten leerlingen zelf actief op het web op zoek naar meningen over tussentaal. Deze meningen moeten ze zelf nadien verwerken in een creatieve schrijfopdracht waar ook hun eigen mening aan bod komt. Deze mini-webquest werd opgenomen als differentiatie-oefening voor studenten die sneller rond zijn met de leerinhoud uit de eerste twee luiken)
Vanuit deze opbouw is het mogelijk om als leerkracht te opteren voor een combinatie van zelfstandig leren met andere werkvormen als OLG, actief doceren, of verschillende vormen van groepswerk (bv. complementair groepswerk waarbij groepjes leerlingen aan één van de drie deelinhouden werken om nadien de stof aan elkaar uit te leggen).
Daarbij werd een duidelijke evolutie beoogd in de mate van autonomie die van de student verwacht wordt doorheen de leerinhoud. Van minder naar meer autonomie vinden we:
(1) de geschiedenis van tussentaal (in deze sectie wordt de leerinhoud duidelijk afgelijnd aan de student aangereikt, in de vorm van een leestekst. Verwerven kan via steekkaarten en een kruiswoordpuzzel).
(2) tussentaalkenmerken ontdekken (in deze sectie wordt de leerinhoud inductief aangeboden. Studenten starten met een vertaalopdracht, waarna ze een overzichtstabel wordt aangeboden met de tussentaalkenmerken die in de vertaalopdracht aan bod kwamen. Verwerven kan via een match-oefening.)
(3) meningen over tussentaal (voor deze mini-webquest moeten leerlingen zelf actief op het web op zoek naar meningen over tussentaal. Deze meningen moeten ze zelf nadien verwerken in een creatieve schrijfopdracht waar ook hun eigen mening aan bod komt. Deze mini-webquest werd opgenomen als differentiatie-oefening voor studenten die sneller rond zijn met de leerinhoud uit de eerste twee luiken)
Vanuit deze opbouw is het mogelijk om als leerkracht te opteren voor een combinatie van zelfstandig leren met andere werkvormen als OLG, actief doceren, of verschillende vormen van groepswerk (bv. complementair groepswerk waarbij groepjes leerlingen aan één van de drie deelinhouden werken om nadien de stof aan elkaar uit te leggen).
ICT-diamant
Hieronder volgt een overzicht van de VOET'en die in de ICT-diamant aan bod komen. Extra uitleg wordt voorzien bij die VOET'en die specifiek relevant zijn voor deze website.
De leerlingen ...
Doelmatig gebruik van ICT wordt in deze website expliciet behandeld in de differentiërende opdracht waar leerlingen online op zoek moeten naar meningen over tussentaal. Google moet worden ingezet met een expliciet doel voor ogen: twee meningen terugvinden over tussentaal die nadien kunnen worden verwerkt in een kort creatief schrijven.
Zo wordt in deze opdracht meteen ook de "veilige" omgeving van de tussentaal-klassite verlaten. Studenten moeten zelf alert zijn tijdens hun zoekopdracht dat enkel betrouwbare sites worden aangeklikt, en moeten de spontane reflex maken om dubieuze berichten signaleren. Bij de doelgroep (derde graad ASO) moet dit mogelijk zijn.
- variatie in werkvormen: de website werkt met verschillende technieken om materiaal aan leerlingen aan te brengen (video, survey, cursustekst, vertaaloefening, mini-webquest) en te leren verwerken (quiz, steekkaarten, matchingspel, kruiswoordpuzzel, korte creatieve schrijfopdracht). Op deze manier komen we tegemoet aan verschillende leerstijlen.
- differentiatie: studenten kunnen niet enkel op hun eigen tempo werken, er wordt ook een extra uitdieping voorzien (die vooruitwijst naar de volgende les) voor studenten die sneller klaar zijn en dieper willen graven.
- geïndividualiseerde feedback: via de integratie van Google Forms kunnen studenten hun eigen werk indienen en per e-mail geïndividualiseerde feedback op hun werk ontvangen.
(1) bij "de geschiedenis van tussentaal" bieden we de leerlingen een leestekst aan die de belangrijkste elementen samenvat. Eens deze doorgelezen is, kunnen de leerlingen zelfstandig een verwerkingsoefening maken. De verwervingsfase is in deze stap dus veeleer passief/ontvangend.
(2) bij de opdracht rond tussentaalkenmerken gaan we veeleer inductief te werk: aan de hand van een vertaaloefening leren studenten zelf tussentaalkenmerken opsporen. Deze worden op de site voor hen samengebracht in een overzichtstabel. Alweer kunnen leerlingen zelfstandig de leerinhoud verwerken.
(3) bij de differentiatie-oefening over meningen over tussentaal worden leerlingen volledig zelfstandig op pad gestuurd, waarbij ze volledig zelfstandig op zoek moeten naar meningen over tussentaal, die ze ook moeten samenvatten in een creatieve schrijfopdracht.
De leerlingen ...
- hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren.
- gebruiken ICT op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier.
Doelmatig gebruik van ICT wordt in deze website expliciet behandeld in de differentiërende opdracht waar leerlingen online op zoek moeten naar meningen over tussentaal. Google moet worden ingezet met een expliciet doel voor ogen: twee meningen terugvinden over tussentaal die nadien kunnen worden verwerkt in een kort creatief schrijven.
Zo wordt in deze opdracht meteen ook de "veilige" omgeving van de tussentaal-klassite verlaten. Studenten moeten zelf alert zijn tijdens hun zoekopdracht dat enkel betrouwbare sites worden aangeklikt, en moeten de spontane reflex maken om dubieuze berichten signaleren. Bij de doelgroep (derde graad ASO) moet dit mogelijk zijn.
- kunnen zelfstandig oefenen in een door ICT ondersteunde leeromgeving.
- variatie in werkvormen: de website werkt met verschillende technieken om materiaal aan leerlingen aan te brengen (video, survey, cursustekst, vertaaloefening, mini-webquest) en te leren verwerken (quiz, steekkaarten, matchingspel, kruiswoordpuzzel, korte creatieve schrijfopdracht). Op deze manier komen we tegemoet aan verschillende leerstijlen.
- differentiatie: studenten kunnen niet enkel op hun eigen tempo werken, er wordt ook een extra uitdieping voorzien (die vooruitwijst naar de volgende les) voor studenten die sneller klaar zijn en dieper willen graven.
- geïndividualiseerde feedback: via de integratie van Google Forms kunnen studenten hun eigen werk indienen en per e-mail geïndividualiseerde feedback op hun werk ontvangen.
- kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving.
(1) bij "de geschiedenis van tussentaal" bieden we de leerlingen een leestekst aan die de belangrijkste elementen samenvat. Eens deze doorgelezen is, kunnen de leerlingen zelfstandig een verwerkingsoefening maken. De verwervingsfase is in deze stap dus veeleer passief/ontvangend.
(2) bij de opdracht rond tussentaalkenmerken gaan we veeleer inductief te werk: aan de hand van een vertaaloefening leren studenten zelf tussentaalkenmerken opsporen. Deze worden op de site voor hen samengebracht in een overzichtstabel. Alweer kunnen leerlingen zelfstandig de leerinhoud verwerken.
(3) bij de differentiatie-oefening over meningen over tussentaal worden leerlingen volledig zelfstandig op pad gestuurd, waarbij ze volledig zelfstandig op zoek moeten naar meningen over tussentaal, die ze ook moeten samenvatten in een creatieve schrijfopdracht.
- kunnen ICT gebruiken om eigen ideeën creatief vorm te geven.
- kunnen ICT gebruiken bij het voorstellen van informatie aan derden
- kunnen ICT gebruiken om op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier te communiceren.
- kunnen afhankelijk van het te bereiken doel adequaat kiezen uit verschillende ICT-toepassingen.
- zijn bereid hun handelen bij te sturen na reflectie over hun eigen en elkaars ICT-gebruik.
Didactische principes
activiteitsprincipe
De leerlingen worden voortdurend geactiveerd bij het doorlopen van de website (zie overzicht onder "werkvormen"). Het minst actief is de sectie over de geschiedenis van tussentaal. Dat is echter een bewuste keuze: (1) de website volgt een geleidelijke opbouw naar meer autonomie; (2) deze vakinhoud is moeilijker inductief aan te brengen.
belangstellingsprincipe
Tussentaal is dagdagelijkse realiteit voor leerlingen. Het onderwerp zelf spreekt tot de verbeelding. Daarbij wordt in de motivatiefase gewerkt met een herhalingsopdracht die de belangstelling kan wekken. Tot slot zal ook de reflectie-opdracht tot de verbeelding spreken: de leerlingen worden uitgedaagd om na te denken over hun eigen taalgebruik.
aanschouwelijkheidsprincipe
Er worden op de website voortdurend voorbeelden van tussentaal gegeven. Vooral bij het verwerven van tussentaalkenmerken wordt speciale aandacht gegeven aan het aanschouwelijkheidsprincipe: studenten wordt gevraagd om een bestaand tussentaalfragment (van een online voetbalforum) te vertalen naar standaardtaal.
herhalingsprincipe
De belangrijkste termen van de les (bv. endogeen/exogeen, tussentaalkenmerken) worden op verschillende manier verworven en verwerkt. Aan de hand van een evaluatie-oefening wordt de hele lesinhoud herhaald.
integratieprincipe
Deze les sluit aan bij een ruimer pak aan lessen over taalvariatie aan taalvariëteiten. Leerlingen wordt gevraagd om bestaande kennis over standaardtaal en dialect te activeren, om tussentaal tegen die achtergrond te kunnen plaatsen. Ook hier zorgt de reflectie-opdracht over het eigen taalgebruik voor integratie van de leerstof in het leven van de leerlingen. De differentiatie-opdracht vertrekt dan weer vanuit tussentaal in het klaslokaal, wat ruimer aansluit bij het leven op school.
beperkings- en geleidelijkheidsprincipe
Zoals hierboven werd beschreven, is er een duidelijke opbouw in de website, met drie fasen (de geschiedenis van tussentaal; tussentaalkenmerken; meningen over tussentaal). Het is op zich niet problematisch als deze structuur niet wordt gevolgd (wat bij een website niet gegarandeerd kan worden), maar er werd wel geopteerd voor een duidelijke evolutie in de autonomie die wordt verwacht bij het verwerken van deel 1 (geschiedenis) naar deel 3 (meningen over tussentaal).
individualisatie- en differentiatieprincipe
Door te werken met een website en zelfstandig leren kunnen studenten op hun eigen tempo werken en verwerken. Wie sneller klaar is, kan aan de differentiatie-opdracht werken.
De leerlingen worden voortdurend geactiveerd bij het doorlopen van de website (zie overzicht onder "werkvormen"). Het minst actief is de sectie over de geschiedenis van tussentaal. Dat is echter een bewuste keuze: (1) de website volgt een geleidelijke opbouw naar meer autonomie; (2) deze vakinhoud is moeilijker inductief aan te brengen.
belangstellingsprincipe
Tussentaal is dagdagelijkse realiteit voor leerlingen. Het onderwerp zelf spreekt tot de verbeelding. Daarbij wordt in de motivatiefase gewerkt met een herhalingsopdracht die de belangstelling kan wekken. Tot slot zal ook de reflectie-opdracht tot de verbeelding spreken: de leerlingen worden uitgedaagd om na te denken over hun eigen taalgebruik.
aanschouwelijkheidsprincipe
Er worden op de website voortdurend voorbeelden van tussentaal gegeven. Vooral bij het verwerven van tussentaalkenmerken wordt speciale aandacht gegeven aan het aanschouwelijkheidsprincipe: studenten wordt gevraagd om een bestaand tussentaalfragment (van een online voetbalforum) te vertalen naar standaardtaal.
herhalingsprincipe
De belangrijkste termen van de les (bv. endogeen/exogeen, tussentaalkenmerken) worden op verschillende manier verworven en verwerkt. Aan de hand van een evaluatie-oefening wordt de hele lesinhoud herhaald.
integratieprincipe
Deze les sluit aan bij een ruimer pak aan lessen over taalvariatie aan taalvariëteiten. Leerlingen wordt gevraagd om bestaande kennis over standaardtaal en dialect te activeren, om tussentaal tegen die achtergrond te kunnen plaatsen. Ook hier zorgt de reflectie-opdracht over het eigen taalgebruik voor integratie van de leerstof in het leven van de leerlingen. De differentiatie-opdracht vertrekt dan weer vanuit tussentaal in het klaslokaal, wat ruimer aansluit bij het leven op school.
beperkings- en geleidelijkheidsprincipe
Zoals hierboven werd beschreven, is er een duidelijke opbouw in de website, met drie fasen (de geschiedenis van tussentaal; tussentaalkenmerken; meningen over tussentaal). Het is op zich niet problematisch als deze structuur niet wordt gevolgd (wat bij een website niet gegarandeerd kan worden), maar er werd wel geopteerd voor een duidelijke evolutie in de autonomie die wordt verwacht bij het verwerken van deel 1 (geschiedenis) naar deel 3 (meningen over tussentaal).
individualisatie- en differentiatieprincipe
Door te werken met een website en zelfstandig leren kunnen studenten op hun eigen tempo werken en verwerken. Wie sneller klaar is, kan aan de differentiatie-opdracht werken.